Hoe ga jij om met tegenslagen of stress?

We hebben allemaal zo onze eigen manieren hoe wij reageren op tegenslagen en stress. Hoe je hiermee omgaat bepaalt voor een groot deel je veerkracht. Dit ‘omgaan met’ noemen we ook wel copingstijl. We kunnen in verschillende situaties op verschillende manieren reageren, maar vaak hebben we wel een of twee copingstijlen die we geneigd zijn in te zetten.  De stijlen waar we vaak op terugvallen zijn misschien niet altijd de meest helpende manieren om met een situatie om te gaan, dit speelt onder andere een rol bij het ontstaan van psychische klachten. Verschillende situaties kunnen om verschillende stijlen vragen. Door dit bij jezelf te onderzoeken kan je nagaan of jouw voorkeursstijl wel past bij de situatie en of je misschien een andere stijl kan aanleren die beter aansluit op het probleem.

Hoe werk zo’n copingstijl nou precies?

Stel je voor dat je op werk een beoordeling hebt gekregen waar je je niet goed in kan vinden, dit kan je verdrietig, boos, onzeker en/of angstig maken. Nu zijn er verschillende manieren om hierop te reageren. Zo kan je bijvoorbeeld na de beoordeling er voor kiezen om er niks meer mee te doen, misschien omdat je het spannend vindt om het gesprek aan te gaan. Het heeft je echter wel geraakt en je blijft erover piekeren. Het risico hierbij is dat je met een negatief gevoel blijft rondlopen welke steeds groter kan worden als er weer iets anders gebeurt op werk. Uiteindelijk ga je met steeds meer tegenzin naar werk wat de spanning en stress laat oplopen. Een andere manier om er op te reageren is om het gesprek niet aan te gaan, maar het wel veel en vaak met collega’s of mensen uit je omgeving te bespreken. Dit lucht op want je kan het even kwijt, maar het negatieve gevoel ten opzichte van de beoordeling blijft bestaan. Ten slotte kan je er ook voor kiezen om het gesprek aan te gaan over je beoordeling. Je kan in dit gesprek uiten wat de beoordeling met je heeft gedaan, vragen stellen en eventueel tot meer wederzijds begrip  komen. Dit zijn enkele voorbeelden van stijlen die ingezet kunnen worden. Kort gezegd zijn de verschillende copingstijlen op te delen in emotiegerichte en oplossingsgerichte coping en tussen actieve en passieve coping.

Heel beknopt zijn er de volgende copingstijlen te onderscheiden:

Actief aanpakken: Logisch nadenken over een probleem en een keuze maken om vervolgens in actie te komen om het probleem op te lossen. Effectief wanneer iets op te lossen is, maar minder wanneer het gaat om iets waar je geen invloed op hebt. Bijvoorbeeld wanneer een dierbare is overleden.
Verdoving zoeken / Palliatief: Afleiding zoeken om niet bezig te hoeven zijn met het probleem, bijvoorbeeld troost zoeken in drank, drugs, hard werken of ontspanning. Afleiding zoeken kan helpen wanneer je even niks aan het probleem kan doen, maar wanneer dit vaak wordt ingezet kan het problemen juist laten oplopen.
Vermijding: Het probleem of de situatie uit de weg gaan of negeren. Op de korte termijn geeft dit misschien verlichting, maar op de lange termijn kan het er voor zorgen dat het probleem blijft bestaan of juist groter wordt.
Sociale steun: Hulp en troost zoeken bij anderen om het probleem samen op te lossen of je hart even te kunnen luchten. Het kan verlichting bieden en je kan je gesteund voelen wat fijn en belangrijk is. Wanneer deze copingstijl te vaak wordt ingezet leer je minder op jezelf te vertrouwen.
Passief: Machteloos voelen en niets doen, soms werkt dit maar vaak niet en dit gaat veelal gepaard met piekeren. Het is vergelijkbaar met vermijding maar zonder enige actie. Daarentegen kan het ook helpend zijn te erkennen dat je in bepaalde situaties weinig tot geen invloed hebt.
Expressie van emoties: Uiten van boosheid, frustratie en spanning. Dit kan opluchten, maar als dit in hoge mate gedaan wordt kan het spanning oproepen bij je omgeving.
Geruststellende gedachten: Jezelf kalmeren door positieve gedachten, effectief tenzij je hiermee dingen negeert die eigenlijk belangrijk voor je zijn.

Door een copingstijl in te zetten die misschien niet zo goed past bij het probleem kunnen psychische klachten ontstaan. Door een copingstijl in te zetten die beter past bij het probleem kan je juist je veerkracht vergroten.

Een Metafoor: De dijk en het zeewater

Een model wat in de psychologie vaak wordt gebruikt om het ontstaan van de klachten beter te begrijpen is het KOP-model. Hiermee wordt aangegeven waar iemand op dit moment last van heeft (klachten), hoe deze klachten zijn ontstaan (omstandigheden) en welke persoonlijke copingstijl een rol speelt. Een handige manier om het KOP-model te begrijpen is door middel van een metafoor. Stel je voor dat de persoonlijke copingstijl een dijk is en de omstandigheden het zeewater. De dijk is gemaakt om het zeewater tegen te houden, maar in elke dijk zitten ook zwakke plekken. Deze zwakke plekken zijn vergelijkbaar met onhandige eigenschappen die kunnen leiden tot overstromingen, oftewel de klachten. Wanneer het zeewater (de omstandigheden) te veel stijgen komt er meer drukt op de dijk te staan (persoonlijke copingstijl) en kan de dijk overstromen (klachten).

Hoe kun je dit toepassen en kiezen voor een copingstijl die beter past bij het probleem?

Wanneer je merkt dat je vast blijft zitten en niet verder komt kan het je helpen om jezelf de volgende vragen te stellen:

• Welke specifieke Klachten ervaar ik?
• Welke Omstandigheden hebben mogelijk bijgedragen aan deze klachten?
• Hoe reageer ik normaal gesproken op zulke omstandigheden (persoonlijke copingstijl)?

Vervolgens kan je kijken of het om een situatie gaat die op te lossen is. Zo ja, welke oplossingen zijn er en hoe kan je in actie komen? Is het iets waar je weinig tot geen invloed op hebt, dan kan een emotiegerichte coping beter helpen door bijvoorbeeld steun of afleiding te zoeken.

Geen een stijl is de beste stijl en wij gebruiken ze vaak door elkaar heen. Hoe helpend een copingstijl is hangt af van het probleem. Merk je dat je vast zit dan kan het nuttig zijn om eens te bekijken of je een andere copingstijl kan toepassen.