Stap uit de cirkel van eindeloos gepieker

Mensen en dieren reageren op gevaar door te vechten, weg te rennen of te bevriezen. Maar wat mensen onderscheidt van dieren is het vermogen om deze stressreactie te activeren bij ingebeeld gevaar. Dat is wat er gebeurt wanneer we piekeren. We raken verstrikt in een continue stroom van negatieve gedachten over potentiële gevaren en rampscenario’s.

Wat als?

Iedereen maakt zich wel eens ergens zorgen over, bijvoorbeeld over een ruzie, je gezondheid en school- of werkprestaties. Maar wanneer het je niet lukt om de zorgen uit je hoofd te zetten, ben je aan het piekeren. Piekeren is dus niet hetzelfde als veel nadenken. Wanneer je piekert vraag je jezelf steeds af: “Wat als…?”.

Piekeren kan nuttig zijn

Piekeren is nuttig wanneer het leidt tot functioneel oplossingsgericht gedrag. Uit onderzoek blijkt dat mensen die een nacht wakker liggen omdat ze piekeren, geneigd zijn actief hun problemen aan te pakken. We maken daardoor vaker gezonde en verstandige keuzes, omdat we kunnen voorspellen wat het gevaar of risico van ons gedrag is. Daarbij piekeren we over zaken die voor ons belangrijk zijn. Als we nooit zouden piekeren, zouden we ons nooit ergens betrokken bij voelen en gevoelloos door het leven gaan.

Piekeren kan ook verlammen

Piekeren is echter niet functioneel wanneer het je belemmert in je dagelijks leven. Wanneer je je voortdurend zorgen maakt zonder knopen door te hakken of tot een oplossing te komen. Hierdoor raak je verlamd en kom je juist niet in actie. Het is dan nuttig om andere manieren te leren om met stress om te gaan.

Wanneer pieker jij?

Het is zinvol jezelf af te vragen waarover jij vooral piekert. Zijn dat externe stressoren, zoals een financiële tegenvaller of een vervelend gesprek met een collega? Of zijn het vooral interne stressoren, zoals hoge verwachtingen van jezelf of omdat je bang bent voor het oordeel van anderen? Die laatste groep ligt vaker wakker over dingen waar ze geen controle over hebben. In dat geval is piekeren minder effectief.

Hoe kun je omgaan met piekeren?

Hoe hard je ook je best doet, het onderdrukken van piekergedachten is een onmogelijke opgave. Verlang dan ook niet van jezelf dat je nooit meer piekert. Maar hoe ga je dan om met piekeren?

1. Door diep en langzaam adem te halen verminder je gepieker.
2. Door te piekeren kun je in een spiraal van negatieve gedachten belanden, waaruit je moeilijk kunt ontsnappen. Ergens anders aan denken of iets anders doen, kan je helpen om het piekeren te stoppen. Onderzoek welke activiteit jou uit je piekermodus kan halen. Bijvoorbeeld sporten of een vriend(in) opbellen.
3. Ga anders om met stress en emoties: formuleer gedachten die je meer helpen, erken je gevoelens, pak je probleem actief aan of praat erover met een ander. Een frisse blik op je gedachten kan geen kwaad.
4. Beperk de tijd die je aan piekeren besteedt. Dit kan bijvoorbeeld door iedere dag op een vast tijdstip tijd in te plannen waarin je jezelf toestaat om te piekeren. Deze tijd wordt ook wel ‘Zorgen’-tijd genoemd.
5. Als een situatie niet direct te beïnvloeden is, dan moet je de situatie (voorlopig) leren accepteren. Onderzoek wat de functie is van je gepieker en ga vervolgens na welke actie je dichterbij je doel kan brengen. Stel je maakt je zorgen over een ziek familielid ouders, daar heb je geen invloed op. Het piekeren is eigenlijk een uiting van je machteloosheid en er graag voor diegene te willen zijn. Een andere manier om dat te uiten zou bijvoorbeeld het brengen van een maaltijd kunnen zijn.